Bu sayımızda, ayın fotoğrafı köşemizde, Mayıs aylarında kırlık alanlarda sıkça gördüğümüz bir tür sinek var: Mayıssineği.
Fotoğraf: Cüneyt Özdaş
Makine: Canon 7D
Lens: Canon MP-E65
Tarih: 30 Mayıs 2012
Yüksek çözünürlük için tıklayın.
Mayıssineği, dünyanın hemen her yerinde çok sık rastlanan, Ephemeroptera takımından gelen Palaeoptera grubundan bir böcek. Aynı grupta yer alan yusufçuklarla da yakın akraba olan bu böcek, hayatının büyük bir kısmını nimfa olarak tatlı su birikintilerinde geçiriyor. Suda geçirdiği bir yıla yakın sürenin ardından, erişkin haline dönen mayıssineklerinin ömrü çok kısa. Alt türe göre değişiklik göstermekle birlikte, erişkin hale geldikten sonra birkaç saatle birkaç gün arası yaşıyorlar. Zaten mayıssineğinin ait olduğu takımın adı olan Ephemeroptera, Yunanca ephemeros (kısa ömürlü) ve pteron (kanat) kelimelerinin birleşiminden oluşmuş. Dünyada her yerde yaygın olarak bulunan mayıssineklerinin, yaklaşık 2500 türü var.
Nimfa evresinde suda yaşayan mayıssinekleri, kayalara tutunarak suda sürüklenen besinleri yiyorlar. Kısa ömürlü erişkin hale geçtiklerinde ağız fonksiyonu gören organlarını kaybediyorlar. Çünkü kısacık yetişkin yaşamları boyunca tek bir hedefleri var: üremek.
Resme dikkat ederseniz, mayıssineğinin en ilginç özelliklerinden biri de gözleri. Böceğin kafasının neredeyse tamamı göz olarak görev yapan bir grup organdan oluşmuş. Erkek Mayıssineklerinde, göz işlevi gören 7 yapı mevcut: 3 basit göz, 2 birleşik göz, 2 türbinat göz.
Mayıssinekleri, nesillerini devam ettirebilmek için hayatta kaldıkları kısa süre içinde hızla eş bulup üremek zorundalar. Bu nedenle erkek mayıssinekleri, çok da işlerine yaramayan yemek yeme organlarından kurtulup, yerine dişileri daha kolay bulmalarını ve avcılardan kurtulmalarını sağlayan karmaşık bir göz yapısı geliştirecek şekilde evrimleşmişler. Yandaki yakın çekim fotoğrafta, bir erkek mayıssineğinin ağzından kalan yeri kaplayacak şekilde evrilmiş 7 adet gözünü daha yakından görebilirsiniz. ( Yüksek çözünürlük için tıklayın.) Başın üzerinde gördüğünüz çanaka antene benzer yapılar, mayıssineği erkeklerine özgü türbinat gözler. Dişi böceklerde türbinat göz bulunmuyor.
Aşırı gelişmiş gözleri saysinde, havada uçuşan dişi mayıssineklerini bulan erkek böcekler, dişileri yakalamak için evrimleşmiş olan uzun ön bacakları ile dişilere tutunarak çiftleşiyorlar. Dişi mayıssinekleri, su birikintilerinin üzerinden alçaktan uçarak yumurtalarını suya bırakıyorlar, ve genelde yumurtalarını bırakır bırakmaz da suyun üzerinde ölüyorlar. Suya düşen yumurtalardan çıkan nimfalar, zamanı gelip kanatlanarak eş bulacakları günü beklemeye koyuluyorlar.
Kaynaklar:
“Ayın Fotoğrafı” bölümümüze kendi çekmiş olduğunuz fotoğrafları gönderebilirsiniz. iletisim@acikbilim.com adresinize fotoğrafınızın yüksek çözünürlüklü bir kopyasıyla birlikte, kimlik bilgilerinizi ve fotoğrafınızın öyküsü ya da fotoğrafın içerdiği öğelerin ve nesnelerin açıklamasını yollayabilirsiniz. Seçilen fotoğraflar her ay Açık Bilim’de yayınlanacaktır.
Yazıdaki Mayıs Böceği kelimesini Mayıs Sineği olarak değiştirmek uygun olacak sanırım. Çünkü ayrıca bir da Mayıs Böceği olarak bilinen bir kınkanatlı var ve ömrü epey uzundur. (Maifly; fly = sinek)
Haklısınız, uyarı için teşekkürler. Gerekli düzeltmeyi yaptım.