2014 yılının Temmuz ayında NASA OCO-2, yani Yörünge Karbon Gözlemevi 2 (Orbiting Carbon Observatory 2) isimli uyduyu yörüngeye oturttu. Bu uydu 2009 yılında başarısız bir fırlatma sonucu Dünya’ya geri düşerek parçalanan ilk OCO’nun görevini üstlenecek, yani karbon salınımının ve emiliminin hassas bir haritasını çıkartacak.
OCO-2 henüz sadece birkaç aylık veri toplamış vaziyette ancak daha şimdiden toplanan veriler kullanılmaya başladı bile. OCO-2 öncesinde karbondioksit ölçümleri çok sayıdaki yer istasyonu tarafından yapılıyordu, OCO-2 bu yer ölçümlerine ek olarak geniş alana yayılmış yüksek çözünürlüklü veri sağlayarak karbon döngüsünün daha iyi anlaşılmasına yardım edecek.
OCO-2 atmosferdeki karbondioksit miktarını ölçmek için Dünya yüzeyinden yansıyan güneş ışığını analiz ediyor. Her madde elektron dağılımına, moleküler yapısına ve atomların dizilişlerine göre elektromanyetik spektrumun belli bölgelerini, yani belli frekans aralığında salınan fotonları yüksek oranda soğurur. Bir başka ifadeyle her madde belli renk bantlarındaki ışığa karşı şeffaflığını kaybeder. Bu soğurum bantları her madde için farklıdır haliyle bir madde içerisinden geçen ışığın hangi frekansları kaybettiği incelenerek bu maddenin içerdiği moleküller oldukça hassas bir şekilde ölçülebilir. OCO-2 uydusu da Dünye yüzeyinden yansıyan, haliyle atmosferden iki kere geçmiş olan Güneş ışığı içinden eksilmiş olan frekanslara bakarak atmosfer içeriğini, özelikle karbondioksit derişimini hassas şekilde ölçebiliyor.
Aşağıdaki grafik 1 Ekim – 11 Kasım 2014 tarihleri arasıdaki ortalama karbondioksit derişimini OCO-2 tarafından ölçülen toplam 600.000 noktada gösteriyor.
Ancak bu ayın görseli bu değil, bu ayın görseli çok daha yüksek çözünürlüklü ve hareketli bir bilgisayar modeli çıktısı. NASA veri toplama yanında toplanan karbon ve diğer atmosfer verilerini anlamlandırma konusunda da projeler yürütüyor ve bu projelerden birisi de GEOS-5 adında bir bilgisayar modeli. NASA birkaç hafta önce hassas atmosfer dinamiklerini hesaplayan ve halen geliştirme aşamasında olan GEOS-5 modelinin ilk sonuçlarından birisini paylaştı: Dünya karbondioksit portresi.
Toplanan gerçek veriler ile beslenen ve Mayıs 2005 – Haziran 2007 tarih aralığı için çalıştırılan bu karbon dağılım simülasyonun sonuçları 2006 yılının tamamını içeren bir video olarak görselleştirilmiş. Simülasyon 7km, yani daha önceki simülasyonların 64 katı yatay çözünürlüğe sahip ve NASA’ya ait bir süperbilgisayar kümesi tarafından ancak 75 günde hesaplanabilmiş. Videoda sadece mevsimsel döngüleri değil gece/gündüz döngüsünü bile görmek mümkün.
Tüten bacaları anımsatan bu kaygı verici ama bir o kadar da güzel videoyu internet bağlantınızın elverdiği ölçüde yüksek çözünürlükte ve tam ekran izlemenizi öneririm. (Aşağıdaki videoyu tam ekran gösteremiyorsanız şu linki takip edip
orjinal İngilizce videoyu Youtube’da izleyebilirsiniz: http://youtu.be/x1SgmFa0r04 ). Videodaki açıklamanın Türkçe çevirisini de aşağıda bulabilirsiniz.
Güncelleme: Açıkbilim yayınlandıktan sonra Evrim Ağacı‘ndan Çağrı Mert Bakırcı bu videoya daha önce Türkçe dublaj yapmış olduğunu bildirdi. Ben de orjinal videoyu Türkçe dublajlı bu video ile değiştirdim. Teşekkürler Çağrı.
[youtube=https://www.youtube.com/watch?v=4tDzj76UIpA&feature=youtu.be]Merhaba, ben Bill Putman. NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nden bir iklimbilimciyim.
Şu anda gördüğünüz şey Dünya atmosferindeki karbondioksit seviyesinin bir süperbilgisayar modeli. Görselleştirme bir yıllık veriyi birkaç dakikaya sıkıştırıyor. Karbondioksit insan tarafından etkilenen en önemli sera gazı. Fosil yakıtlardan çıkan karbondioksitin yaklaşık yarısı atmosferde kalıyor, diğer yarısı ise karadaki ve okyanustaki rezervuarlar tarafından emiliyor.
Kuzey yarıkürede en yüksek yoğunluğun Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya üzerindeki belli başlı karbon salınımı merkezleri etrafında odaklandığını görüyoruz. Gazın tek bir yerde kalmadığına dikkat edin. Karbondioksidin yayılmasının nedeni küresel ana hava dolaşımındaki büyük ölçekli hava akımları.
Kuzey yarıkürede bahar ve yaz aylarında bitkiler ciddi miktarlarda karbondioksidi fotosentez yolu ile emiyor ve gazın bir kısmını atmosferden uzaklaştırıyor. Bunu modelde kırmızı ve mor rengin azalması olarak görüyoruz.
Bu arada güney yarıkürede ise bir başka hava kirleticinin salınımını görüyoruz: karbonmonoksit. Bu hem insanlara hem de çevreye zararlı olan bir gaz. Yaz aylarında, Afrika, Güney Amerika ve Avustralya’daki yangınlar bu noktalardan karbonmonoksit yayıyor ve bu atmosferdeki yüsek gaz yoğunluğuna katkı sağlıyor. Bu salınımın da rüzgarlar ile Dünya’nın diğer yerlerine nasıl dağıldığına dikkat edin.
Yaz yerini sonbahara bırakır, bitki fotosentezi azalırken karbondioksit atmosferde birikmeye başlıyor. Bu beklenen bir değişiklik olmakla beraber, atmosferde biriken karbondioksit yoğunluğunun her sene daha da arttığını görüyoruz. Bu ise uzun vadede küresel sıcaklığın artmasına katkıda bulunuyor.
Yörünge Karbon Gözlemevi 2, yani OCO-2, bize tüm küresel karbon dağılımını gösterecek ilk NASA görevi olacak. OCO-2 gözlemleri ve GEOS-5 gibi atmosfer modelleri omuz omuza çalışarak hem insan kaynaklı salınımı hem de doğal karbondioksit döngüsünü daha iyi anlamamızı sağlayacak. Bu da iklim modellerinin tüm Dünyada daha isabetli tahminlerde bulunabilmesi için onlara rehberlik edecek.
Yorum Ekle